ΒΑΛΣ ΣΤΗΝ ΟΜΙΧΛΗ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΙΖΩΝΗ

ΒΑΛΣ ΣΤΗΝ ΟΜΙΧΛΗ

Το μυθιστόρημα αυτό θα το χαρακτήριζα αστυνομικό-θρίλερ, του οποίου η πλοκή ξετυλίγεται μέσα σε ένα φορτισμένο ιστορικά περιβάλλον αυτό της Θεσσαλονίκης στα τέλη του 19^ου αιώνα και την ανατολή του 20^ου .  

Η ίδια η συγγραφέας μας έχει δώσει σημαντικά δείγματα της δουλειάς της ως ιστορικός μυθιστοριογράφος – αν είναι δόκιμος ο όρος – με κύριο χαρακτηριστικό της την εμμονή στην ιστορική λεπτομέρεια, χωρίς η μυθοπλασία να υποφέρει από την ιστορία. 

Έτσι μας εκπλήσσει ευχάριστα όταν για πρώτη φορά σε αυτό το βιβλίο παντρεύει το ιστορικό μυθιστόρημα με το αστυνομικό. 

Η ηρωίδα του βιβλίου –αρχειονόμος των Αρχείων της Πλατείας Κλαυθμώνος– δεν θα μπορούσε παρά να είναι Σαλονικιά. Άφησε πίσω τη ζωή της στη Θεσσαλονίκη για να μη θυμάται. Στην Αθήνα όμως τίποτα δεν μπορεί να τη γοητεύσει και να την κάνει να αισθανθεί πως βρήκε το ιδανικό γι΄αυτή μέρος να ζήσει. 

Νοσταλγεί την υγρασία, την ομίχλη της Θεσσαλονίκης, τις βραδινές βόλτες, την παραλία. 

Εδώ η συγγραφέας επινοεί ένα ευφυέστατο τρικ απόδρασης της ηρωίδας από τη μιζέρια της Αθήνας και ταυτόχρονα εισόδου των αναγνωστών της στην ιστορία.

Μέσα στο χαρτομάνι των εφημερίδων του Αρχείου, το μάτι της πέφτει στο φύλλο μιας εφημερίδας. Φάρος της Θεσσαλονίκης, 22 Ιανουαρίου 1899. Πρωτοσέλιδο: «Προβλέπεται νίκη του Τρικουπικού κόμματος». Σ' ένα άλλο, ένα δελτίο τύπου αναφέρει έναν χορό της ελληνικής κοινότητας και τον παρευρισκόμενο ανιψιό του προξένου της Αυστρίας, Φρανκ Αμαντέους Μάγερ. Σε ένα τρίτο, διαβάζει: «Στυγερό έγκλημα στην πλάζα ντι Σιέντε Καλέντζος. Ο βαθύπλουτος χρηματιστής Αλή Σαράτσογλου βρέθηκε στραγγαλισμένος στο γραφείο του. Είχε πολλούς εχθρούς. Ύποπτοι για τον φόνο θεωρούνται,... »

Η πρώτη έκπληξη έρχεται εκεί που ενώ ο αναγνώστης θα περίμενε μια περιπλάνηση του μυαλού της ηρωίδας στη Θεσσαλονίκη του 1899, δεν συμβαίνει αυτό αλλά ένας από μηχανής Θεός την οδηγεί σωματικά και πνευματικά στη Θεσσαλονίκη εκείνης της εποχής στο κέντρο των γεγονότων. 

Μια φωτιά στο Αρχείο αντί να σκοτώσει, ανασταίνει. Ανασταίνει μια ολόκληρη πόλη και μια εποχή.  

Έτσι ξεκινά ένα ταξίδι στην πολιπολιτισμική Θεσσαλονίκη του 1899, όπου οικονομικά, πολιτικά και προσωπικά συμφέροντα συνθέτουν μια κοινωνία πολύχρωμη, μια κοινωνία έντονων αντιθέσεων και διακριτών κοινωνικών τάξεων. Εβραίοι, Νεότουρκοι, Έλληνες, Βούλγαροι, ξένες μυστικές υπηρεσίες, πλούσιοι και νεόπλουτοι αντάμα με φτωχούς και χρεωμένους.

Η Θεσσαλονίκη είναι ακόμη υπό τουρκική κατοχή και το ηθικό των Ελλήνων κατοίκων της πληγωμένο από την νωπή ντροπιαστική ήττα του 1897. Τα πάθη και οι δυστυχίες οδηγούν σε εγκλήματα μίσους και εκδίκησης. 

Οι εθνότητες της πόλης εκφράζονται μέσα από τις θρησκείες και τα έθιμά τους, με αποτέλεσμα πολλές φορές συγκρούσεις.

Οι πολιτικές αντιθέσεις και οι επαναστατικές ομάδες Βουλγάρων, Τούρκων, Αυστριακών καθώς και τρομοκρατικές οργανώσεις, επιτείνουν τις συγκρούσεις και συνθέτουν μια εκρηκτική ατμόσφαιρα. 

Πάνω σε αυτόν τον πολύχρωμο εθνοτικό καμβά, η Καριζώνη θα εξελίξει το θρίλερ της αποκάλυψης του δολοφόνου με μαεστρία αστυνομικού μυθιστοριογράφου.

Ένα αγαπημένο στοιχείο της γραφής της Καριζώνη, το μεταφυσικό, διάχυτο και σε αυτό το έργο. Αριστοτεχνικά και άρτια παρουσιάζεται η ατμόσφαιρα της Θεσσαλονίκης του 1899 και φυσικά ποιητικά δοσμένη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Καριζώνη είναι πρωτίστως ποιήτρια. Το κουβάρι του μύθου της ξετυλίγεται με μαεστρία και με το απαραίτητο σασπένς. Η ίδια δεν το αφήνει να κυλίσει ανεξέλεγκτο.

Θέλω να σταθώ ιδιαίτερα στην ποιητικότητα της γραφής της Καριζώνη, σε αυτό το βιβλίο περισσότερο, διότι εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με μια ιστορία έρωτα και ρομάντζου που ίσως να ταίριαζε μια τέτοια γραφή, αλλά για ένα αστυνομικό – θρίλερ μυθιστόρημα, που κάνει το εγχείρημα δύσκολο. Επειδή όμως η ποιητικότητα είναι φύση της συγγραφέως, ταίριαξε απόλυτα χωρίς να ξενίζει τον αναγνώστη, αντίθετα τον συνεπαίρνει.

Η ομίχλη της Θεσσαλονίκης, το σήμα κατατεθέν της, καλύπτει την ιστορία. Μπήκε και στον τίτλο άλλωστε. Οι ήρωες του βιβλίου θα χορέψουν βάλς μέσα στην ομίχλη με τα προσωπικά τους φαντάσματα και το φάντασμα μια πόλης χαμένης και ταυτόχρονα εξόχως επικίνδυνης.

Ατέλειωτες εικόνες, που ταξιδεύουν τον αναγνώστη , συναντάμε. Όλες οι αισθήσεις σε εγρήγορση. Όχι μόνο η όραση, αλλά και η όσφρηση.  Σημαντικό λογοτεχνικό στοιχείο η όσφρηση για την άρτια παρουσίαση της ατμόσφαιρας. Στις σελίδες του έργου θα μυρίσουμε, βότανα και μπαχάρια στην Αιγυπτιακή αγορά, ναργιλέ, τρόφιμα στους πάγκους, φίνα μυρουδιά ντελικάτων υφασμάτων, αλλά και λάσπη και βρωμιά καταγωγίων. 

Δεν θα μπορούσε βέβαια να λείπει από εκείνη τη Θεσσαλονίκη η χαλαρότητα, που εξακολουθεί μέχρι σήμερα να την χαρακτηρίζει.

Παρότι στο έργο η Καριζώνη εμμένει στη λεπτομέρεια, που κάποιος θα μπορούσε να τη χαρακτηρίσει υπερβολική, εντούτοις με το διάβασμα των σελίδων, διαπιστώνει ο αναγνώστης ότι όλα τα πραγματολογικά στοιχεία που παρατέθηκαν υπηρετούν αυστηρά την πλοκή και εντείνουν την αγωνία. Τσιγκλούν τον αναγνώστη να βρει τον δολοφόνο χωρίς όμως να το καταφέρνει στο τέλος.

Η εμμονή της Καριζώνη με τον Χρόνο και τον Τόπο, ευδιάκριτη και σε αυτό το έργο.

Κομμάτια του Χρόνου κολλημένα ταιριαστά στον Τόπο καθορίζουν τις προσωπικές διαδρομές των ηρώων. Συγκρούσεις και έρωτες οριοθετούν την ύπαρξη του καθενός και καταυγάζουν σκοτεινές πορείες.

Τέλος, όπως σε όλα τα προηγούμενα έργα της,  η συγγραφέας δεν αφήνει το μυαλό του αναγνώστη να τεμπελιάσει. Αφού καταφέρνει να μπολιάσει το μεδούλι του με την ιστορική και μυθοπλαστική ατμόσφαιρα του έργου, τον αφήνει να κολυμπήσει στα νερά των εικόνων της, έτοιμο κολυμβητή, έτοιμο να δώσει τις δικές του απαντήσεις, σε όσα του άφησε, εντέχνως, να ανακαλύψει.

Η γοητεία της γραφής άλλωστε βρίσκεται στα μικρά και σ΄όλα τα ανείπωτα του συγγραφέα. 

Μετά από τις πειρατικές της ιστορίες λοιπόν και τον Μεσαίωνα του Ευνούχου, το ξαναδουλεμενο Βαλς στην Ομίχλη είναι μια ακόμη ευχάριστη έκπληξη που μας επιφύλασσε η Καριζώνη. Αξίζει νομίζω να το διαβάσετε. 

Χριστόδουλος Λιτζερίνος

Οκτώβρης 2017 

Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη.